جلد دوم کتاب مدل‌سازی اطلاعات ساخت BIM: ملزومات پیاده‌سازی

سری کتاب‌های مدل‌سازی اطلاعات ساخت شامل:

• جلد اول کتاب مدل‌سازی اطلاعات ساخت BIM: مبانی و اصول استفاده
• جلد دوم کتاب مدل‌سازی اطلاعات ساخت BIM: ملزومات پیاده‌سازی
• جلد سوم کتاب مدل‌سازی اطلاعات ساخت BIM: استاندارد توسعه مدل اشیاء

مدل‌سازی اطلاعات ساخت (Building Information Modeling یا BIM) یک فناوری نوظهور مبتنی بر پیشرفت‌های به وجود آمده در فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در صنعت ساخت و ساز است که توانسته‌ تحولی شگرف در پروژه‌های ساختمانی و عمرانی جهان به وجود آورد. اگرچه ظهور و توسعه‌ی BIM، توسعه‌ی نسل جدیدی از نرم‌افزارهای مورد استفاده در فازهای مختلف چرخه‌ی حیات پروژه‌های صنعت ساخت و ساز را بر پایه‌ی این فناوری به همراه داشته است، اما، باید توجه داشت که پیاده‌سازی BIM در این پروژه‌ها بدون شناخت کافی از جنبه‌های مختلف آن و تنها با اتکا به استفاده از این نرم‌افزارها حاصل نمی‌شود. عدم وجود مرجعی جامع، که ابعاد و جنبه‌های مختلف BIM و نحوه‌ی ارتباط این ابعاد و جنبه‌ها را توضیح دهد، باعث شده تا آموزش مفاهیم، اصول، روش‌ها، استانداردها و ابزارهای مربوط به پیاده‌سازی از BIM در پروژه‌های ساختمانی و عمرانی کشور، هنوز به طور جدی در رشته‌های مرتبط دانشگاهی، مانند مهندسی عمران و معماری، و سایر مؤسسات آموزشی فعال در حوزه‌ی آموزش‌ مباحث مورد استفاده در صنعت ساخت و ساز، دنبال نشود. مجموعه کتب مدل‌سازی اطلاعات ساخت، تهیه شده در دفتر مدیریت پروژه و مدل‌سازی اطلاعات ساخت شریف، با نگرشی بومی جنبه‌های مختلف مطرح در فرآیند پیاده‌سازی BIM در پروژه‌های ساختمانی و عمرانی را تشریح می‌نماید تا راه استفاده از این فناوری مترقی در صنعت ساخت و ساز کشور را هموار ‌سازد.

فیلم معرفی کتاب ملزومات پیاده سازی BIM

جلد دوم از سری کتاب‌های مدل‌سازی اطلاعات ساخت، با عنوان مدل‌سازی اطلاعات ساخت: ملزومات پیاده‌سازی، مطالب آموزشی را در هفت فصل ارائه می‌نماید. هر یک از این فصول سعی دارد تا ملاحظات مورد نیاز برای پیاده‌سازی مناسب BIM در پروژه‌های ساختمانی و عمرانی را ارائه نماید.

فصل اول: سیستم‌های طبقه‌بندی اطلاعات در پروژه‌های BIM محور

در این فصل از کتاب، ضمن اشاره به لزوم استفاده از سیستم‌های طبقه‌بندی اطلاعات برای ذخیره، بازیابی، انتقال و استفاده از حجم بالای داده و اطلاعات در پروژه‌های ساختمانی و عمرانی، نمونه‌های معروف این سیستم‌ها شامل یونیکلاس 2015، مسترفرمت، یونی‌فرمت و اُمنی‌کلاس معرفی می‌شوند. این سیستم‌ها که برای ساختاردهی داده‌ها و اطلاعات به روشی توافق شده به فعالان مختلف حوزه‌ی ساخت و ساز اجازه می‌دهند تا به راحتی آنچه را که نیاز دارند پیدا کرده و از آن‌ها استفاده نمایند، برای ذخیره‌سازی و استفاده‌ی مجدد از اطلاعات مربوط به پروژه‌های BIM محور مورد استفاده قرار می‌گیرند. به صورت خلاصه این فصل سعی دارد تا به سئوالات زیر پاسخ دهد:

• مقصود از سیستم‌های طبقه‌بندی اطلاعات چیست؟
• استفاده از سیستم‌های طبقه‌بندی اطلاعات چه لزومی دارد؟
• سیستم‌های متداول طبقه‌بندی اطلاعات کدامند و هر کدام چه ویژگی‌هایی دارند؟
• کاربرد این سیستم‌های طبقه‌بندی اطلاعات در BIM چیست؟

مطالب ارائه شده در فصل اول به شرح زیر است:

1-1- مقدمه

1-2- یونیکلاس 2015

1-3- مسترفرمت

1-4- یونی‌فرمت

1-5- اُمنی‌کلاس

1-6- BIM و سیستم‌های طبقه‌بندی

فصل دوم: مدیریت اطلاعات و مدل‌سازی اطلاعات ساخت

این فصل مبانی لازم برای مدیریت صحیح اطلاعاتِ کل چرخه‌ی حیات پروژه‌های ساختمانی و عمرانی با استفاده از مدل‌سازی اطلاعات ساخت را پوشش می‌دهد. در این فصل، ضمن مشخص نمودن لزوم توجه به مدیریت اطلاعات در صنعت ساخت و ساز، تأثیر BIM بر دستیابی به یک مدیریت کارآمد اطلاعات بیان می‌گردد. پس از آن، به اصول و قواعد اساسی مطرح شده در استاندارد ISO 19650 به عنوان یک استاندارد بین‌المللی برای مدیریت اطلاعات در کل چرخه‌ی حیات دارایی با استفاده از مدل‌سازی اطلاعات ساخت، اشاره می‌شود و الزامات اطلاعاتی BIM، مدل‌های اطلاعاتی و فضای اشتراکی داده‌ها (CDE) مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند. به صورت خلاصه این فصل سعی دارد تا به سئوالات زیر پاسخ دهد:

• مدیریت اطلاعات کارآمد چگونه حاصل می‌شود؟
• الزامات اطلاعاتی مدل‌سازی اطلاعات ساخت چیست و شامل چه مواردی می‌باشد؟
• مدل اطلاعات چیست و در پروژه‌های مبتنی بر BIM به چند دسته‌ی کلی تقسیم می‌شود؟
• فضای اشتراکی داده‌ها به چه معنی است و چه کاربردی دارد؟
• وضعیت حامل‌های اطلاعات در فرآیند مدیریت اطلاعات چگونه مشخص می‌شود؟

مطالب ارائه شده در فصل دوم به شرح زیر است:

2-1- مقدمه

2-2- الزامات اطلاعاتی مدل‌سازی اطلاعات ساخت

2-3- مدل اطلاعات

2-4- فضای اشتراکی داده‌ها

فصل سوم: تحویل و تبادل اطلاعات در پروژه‌های مبتنی بر BIM

در یک مدیریت اطلاعات کارآمد نیاز است تا فرآیند تحویل و تبادل اطلاعات از یک فاز به فاز دیگرِ چرخه‌ی حیات پروژه با موفقیت انجام شود. بدون منظور، می‌بایست تا همه‌ی مشارکت کنندگان در این فرآیند از اینکه چه چیزی باید تحویل داده شود، دیگران چه چیزی تحویل خواهند داد و نحوه‌ی تحویل و استفاده از این اطلاعات، آگاه باشند. در این فصل، ضمن بیان اهمیت نحوه‌ی تحویل و تبادل اطلاعات در طول چرخه‌ی حیات پروژه، یکی از رایج‌ترین و پرکاربردترین فرمت‌ها در مورد تبادل اطلاعات با عنوان تحویل و تبادل اطلاعات عملیات ساخت ساختمان (COBie) تشریح می‌شود. در ادامه نیز، برنامه‌های تحویل و تبادل اطلاعات به عنوان اسنادی مهم برای برنامه‌ریزی تحویل و تبادل اطلاعات معرفی می‌گردند. به صورت خلاصه این فصل سعی دارد تا به سئوالات زیر پاسخ دهد:

• تحویل و تبادل اطلاعات به چه دلیل اهمیت دارد؟
• تحویل و تبادل اطلاعات عملیات ساخت ساختمان (COBie) چیست؟
• ساختار COBie به چه شکلی است؟
• برنامه‌ی تحویل و تبادل اطلاعات شامل چه اسناد و اجزایی است؟

مطالب ارائه شده در فصل سوم به شرح زیر است:

3-1- مقدمه

3-2- تحویل و تبادل اطلاعات عملیات ساخت و ساز

3-3- برنامه‌ی تحویل و تبادل اطلاعات

فصل چهارم: سطوح بلوغ پیاده‌سازی BIM

در این فصل منظور از سطح بلوغ پیاده‌سازی BIM تشریح می‌گردد و مشخص می‌شود که این اصطلاح به چه مفاهیمی اشاره دارد. سپس، ضمن بررسی هر یک از این مفاهیم، معروف‌ترین مدل‌های مطرح برای ارزیابی آن‌ها معرفی می‌شود. در انتها نیز، مدل شریف برای ارزیابی سطح آمادگی و سازمانی جهت پیاده‌‌سازی BIM، به عنوان تنها مدل ارزیابی سطح بلوغ و آمادگی سازمان‌ها برای پیاده‌سازی BIM در کشور، به طور کامل شرح داده می‌شود. به صورت خلاصه این فصل سعی دارد تا به سئوالات زیر پاسخ دهد:

• منظور از سطح بلوغ پیاده‌سازی BIM چیست؟
• سطح بلوغ پیاده‌سازی BIM در پروژه‌ها چه مفهومی دارد و چگونه ارزیابی می‌شود؟
• سطح بلوغ سازمان‌ها برای پذیرش و استفاده از قابلیت‌های BIM چه مفهومی دارد و نحوه‌ی ارزیابی آن چگونه است؟
• مدل شریف برای ارزیابی سطح آمادگی و سازمانی جهت پیاده‌‌سازی BIM چگونه است؟

مطالب ارائه شده در فصل چهارم به شرح زیر است:

4-1- مقدمه

4-2- بلوغ پیاده‌سازی BIM در پروژه‌ها

4-3- ارزیابی بلوغ و آمادگی سازمان‌ها برای پیاده‌سازی BIM

4-4- مدل شریف برای ارزیابی سطح آمادگی سازمانی جهت پیاده‌سازی BIM

فصل پنجم: برنامه‌ی استراتژیک پیاده‌سازی BIM در سازمان

در این فصل، با توجه به اهمیت روزافزون به کارگیری BIM در صنعت ساخت و ساز، و همچنین نیاز سازمان‌ها برای ایجاد یک برنامه‌ی استراتژیک پیاده‌سازی BIM، ابتدا بخش‌های مختلف مربوط به تهیه‌ی برنامه‌ی استراتژیک پیاده‌سازی BIM در سازمان‌ها توضیح داده می‌شود. در ادامه، المان‌های یک برنامه‌ی استراتژیک مناسب و مراحل مختلف توسعه‌ی برنامه‌ی استراتژیک پیاده‌سازی BIM مورد بررسی قرار می‌گیرد. به صورت خلاصه این فصل سعی دارد تا به سئوالات زیر پاسخ دهد:

• لزوم تهیه‌ی برنامه‌ی استراتژیک پیاده‌سازی BIM در سازمان‌ها چیست؟
• یک برنامه‌ی استراتژیک مناسب شامل چه المان‌هایی است؟
• برای توسعه‌ی برنامه‌ی استراتژیک پیاده‌سازی BIM چه مراحلی باید طی شود؟

مطالب ارائه شده در فصل پنجم به شرح زیر است:

5-1- مقدمه

5-2- المان‌های برنامه‌ی‌ استراتژیک پیاده‌سازی BIM

5-3- توسعه‌ی برنامه‌ی‌ استراتژیک پیاده‌سازی BIM در سازمان

فصل ششم: برنامه‌ی اجرای BIM

در این فصل، ضمن تعریف برنامه‌ی اجرای BIM (BEP)، لزوم توسعه‌ی آن و مزایای به کارگیری آن برای یک پروژه‌ی BIM محور مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ادامه، بخش‌های اصلی سند BEP توضیح داده می‌شود و سپس، مراحل توسعه‌ی BEP در طول اجرای پروژه‌های مبتنی بر BIM مشخص می‌گردد. به صورت خلاصه این فصل سعی دارد تا به سئوالات زیر پاسخ دهد:

• برنامه‌ی اجرای BIM چیست و چه انواعی دارد؟
• یک برنامه‌ی اجرای BIM چه مواردی را برای ارکان پروژه مشخص می‌سازد؟
• بخش‌های اصلی برنامه‌ی اجرای BIM چه مواردی هستند؟
• برای توسعه‌ی برنامه‌ی اجرای BIM چه مراحلی باید طی شود؟

مطالب ارائه شده در فصل ششم به شرح زیر است:

6-1- مقدمه

6-2- بخش‌های اصلی سند BEP

6-3- انواع BEP و مراحل توسعه‌ی آن‌ها

فصل هفتم: قراردادهای مبتنی بر BIM

این فصل، با تشریح چالش‌های قراردادی BIM به عنوان یکی از چالش‌های اساسی در استفاده از مدل‌سازی اطلاعات ساخت، ابتدا به چند نمونه از راهکارهای کشورهای آمریکا، انگلستان و سنگاپور برای از میان بردن این چالش‌ها اشاره می‌کند. سپس، نکات مطرح در زمینه‌ی تنظیم قراردادها در پروژه‌های مبتنی بر BIM را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. به صورت خلاصه این فصل سعی دارد تا به سئوالات زیر پاسخ دهد:

• روش‌های اصلی رویارویی با چالش‌های قراردادی پروژه‌های BIM محور کدام است؟
• کشورهای پیشرو در زمینه‌ی توسعه‌ی BIM، شامل آمریکا، انگلستان و سنگاپور چه راهکاری را برای از میان بردن چالش‌های قراردادی BIM به کار برده‌اند؟
• در تنظیم قراردادها در پروژه‌های مبتنی بر BIM به چه نکاتی باید توجه شود؟

مطالب ارائه شده در فصل هفتم به شرح زیر است:

7-1- مقدمه

7-2- BIM در قراردادهای کشور آمریکا

7-3- BIM در قراردادهای کشور انگلستان

7-4- BIM در قراردادهای کشور سنگاپور

7-5- نکات مطرح در زمینه‌ی تنظیم قراردادها در پروژه‌های مبتنی بر BIM