مدلسازی اطلاعات ساخت (BIM) تکنولوژی نوظهوری است که طی دهه گذشته توانسته است تحولات شگرفی را در صنعت ساخت و ساز بوجود آورد. حوزه نفوذ مدلسازی اطلاعات ساخت در همین مدت زمان کوتاه به کلیه ابعاد صنعت ساخت و ساز توسعه یافته است. از طرفی، باید توجه داشت که صنعت ساخت و ساز صنعتی پیچیده و با ابعاد زیاد است و برای اینکه BIM بتواند خدمات خود را به ابعاد مختلف این صنعت توسعه دهد، می‌بایست خود نیز در ابعاد متعدد توسعه یابد. در طی یک دهه اخیر مدلسازی اطلاعات ساخت خود در ابعاد مختلف مدیریتی، فرآیندی، قانونی، استاندارها، فن‌آوری و اجرا مدام در حال توسعه و گسترش بوده است. استاندارهای توسعه داده شده برای مدلسازی اطلاعات ساخت به صورت چند باره به روز شده‌اند و انواع فن‌آوری‌ها و کاربردهای جدید مبتنی بر آن در صنعت ساخت و ساز بوجود آمده است.
در این میان یکی از دغدغه‌های فعالین صنعت ساخت و ساز در جهان، آشنا شدن با ابعاد مختلف این تکنولوژی نوظهور، در قدم اول، و همراه و همگام شدن با سیر تغییرات و تحولاتی که دائما در ابعاد مختلف این تکنولوژی در حال وقوع است، در قدم بعد بوده است. ابعاد زیاد و پیچیدگی‌های موجود در فرآیند پیاده‌سازی BIM در پروژه‌های عمرانی، اما، سبب شده است که صنعت ساخت و ساز در بسیاری از کشورها از تعداد کم متخصصین کارآمد، با داشتن دانش و تسلط کافی به ابعاد مختلف BIM، رنج ببرد. البته، این مساله محدود به کشورهای در حال توسعه نیست و در برخی از کشورهای توسعه یافته نیز مشاهده می‌شود. به عنوان مثال در بررسی‌های انجام شده در کشورهای کانادا و استرالیا، کمبود افراد متخصص در زمینه استفاده از BIM در پروژه‌های صنعت ساخت و ساز، به عنوان یکی از محدودیت‌های اصلی و علت عدم توسعه استفاده از این تکنولوژی شناسایی شده است.
برای نشان دادن پیچیدگی و گستردگی ابعاد مختلف تکنولوژی BIM، برخی از صاحب نظران در این حوزه، آشنایی با BIM را به روایت شناخت فیل در اتاق تاریک در شعر مولانا تشبیه کرده اند. بدین معنی که هر کس بسته به نحوه دسترسی و ورودش به استفاده از تکنولوژی BIM برداشت موضعی خود را از این تکنولوژی بدست می‌آورد.
اختلاف کردن در چگونگی و شکل پیل بیم
در این میان، کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نیست. استفاده از BIM زمانی می‌تواند به درستی در بخش‌های مختلف صنعت ساخت و ساز و پروژه‌های عمرانی توسعه و گسترش یابد که در کنار توسعه زیرساخت‌های قانونی، فرآیندی و فن‌آوری مورد نیاز، متخصصین آشنا به ابعاد مختلف این تکنولوژی نیز تربیت شوند. اساسا، شاید بتوان گفت که توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز در کشور نیز خود به گونه‌ای وابسته به تربیت متخصصین آگاه به ابعاد مختلف BIM است. بدین معنا که، توسعه این زیرساخت‌ها می‌بایست توسط متخصصین فعال در زمینه استفاده از BIM در کشور صورت گیرد. در اینجا داشتن برنامه منسجم آموزش و تربیت نیروی متخصص نقش کلیدی در آینده توسعه BIM در کشور بازی خواهد کرد.
در حال حاضر و به لطف همکاران و متخصصین فعال در این حوزه در کشور، روز به روز بر تعداد علاقه‌مندان به فعالیت در حوزه استفاده از مدلسازی اطلاعات ساخت در پروژه‌های عمرانی کشور افزوده می‌شود. حضور علاقه‌مندان در کنفرانس سالانه BIM خود گواه این مطلب است. از طرفی، با بررسی دوره‌های آموزشی برگزار شده در حوزه BIM در کشور، مساله‌ای که مشاهده می‌شود تاکید دوره‌های برگزار شده بر روی آموزش بخش مدلسازی و آشنایی با نرم‌افزارهای توسعه مدل‌های BIM، مانند Revit و Archicad، و نرم‌افزارهای مورد استفاده در دوره ساخت پروژه، مانند Navisworks است. حضور افراد مسلط به توسعه نرم‌افزارهای مبتنی بر BIM در فرآیند پیاده‌سازی BIM امری ضروری و لازم است. اما، همانطور که عنوان شد، در کنار بعد فن‌آوری و تکنولوژی، BIM ابعاد مختلف مدیریتی و فرآیندی دارد و در روند پیاده‌سازی در پروژه‌های عمرانی نیازمند مشارکت تمامی اعضاء تیم پروژه است. پیاده‌سازی کارآمد BIM در پروژه‌های عمرانی نیازمند مدیریت افرادی خبره و مسلط به ابعاد مختلف مدیریتی و فرآیندی، در کنار بعد فن‌آوری و تکنولوژی دارد. از طرفی دیگر، عدم آگاهی اعضاء تیم پروژه نسبت به قابلیت‌ها، امکانات، نحوه استفاده، مزایا و تغییراتی که پیاده‌سازی BIM در فرآیند اجرای پروژه می‌تواند به همراه داشته باشد، سبب تشکیل دیواری محکم در برابر پیاده‌سازی BIM در پروژه می‌شود. بنابراین، مساله‌ای که در حوزه آموزش BIM به شدت به چشم می‌خورد، کمبود دوره‌ها و منابع آموزشی است که ابعاد مختلف مدیریتی و فرآیندی مدلسازی اطلاعات ساخت را در کنار آموزش نحوه استفاده از نرم‌افزار به علاقه‌مندان به این حوزه آموزش دهد.
در این میان، اعضاء تیم دفتر مدیریت پروژه و مدلسازی اطلاعات ساخت شریف (PMBIM)، به عنوان یکی از شاخص‌ترین تیم‌های فعال در حوزه مدیریت پروژه و مدلسازی اطلاعات ساخت در کشور، مدتی است که در تعامل با فعالین مختلف صنعت ساخت و ساز کشور این نیاز را شناسایی کرده و برای پاسخ‌دهی به آن برنامه‌ریزی کرده است. به همین منظور برگزاری کارگاه‌ها، سمینارها، و وبینارهای آموزشی در ابعاد مختلف مدیریتی، فرآیندی و تکنولوژی مدلسازی اطلاعات ساخت از دو سال قبل در دستور کار PMBIM قرار گرفت. در طی این مدت تعداد زیادی از این دوره‌های آموزشی در سطوح مختلف مدیریتی و کارشناسی توسط PMBIM برگزار شد. در کنار برگزاری دوره‌های آموزشی اختصاصی برای فعالین صنعت ساخت و ساز، در طول یکسال اخیر تیم PMBIM اقدام به تهیه و آماده‌سازی مباحث مختلف دوره جامع “مدیریت پروژه‌های عمرانی مبتنی بر مدلسازی اطلاعات ساخت (BIM)” کرده است. در این دوره نهایت سعی صورت گرفته است که شرکت‌کنندگان در دوره هم‌زمان با یادگیری ابعاد مختلف مدیریتی و فرآیندی BIM، نحوه استفاده از نرم‌افزارهای مدلسازی اطلاعات ساخت، شامل Revit و Navisworks، را در فرآیند پیاده‌سازی BIM در پروژه‌ها آموزش ببینند. خبر خوب در این زمینه اینکه، آماده‌سازی مباحث مختلف این دوره تقریبا خاتمه یافته است و این دوره آموزشی توسط PMBIM از طریق آموزش‌های تخصصی دانشگاه صنعتی شریف در تابستان 1401 برگزار خواهد شد. این دوره آموزشی به همراه مجموعه‌ای از ابزارهای مکمل آموزشی شامل اسلاید‌های آموزشی، ویدئوهای آموزشی و وبینارهای آموزشی برگزار خواهد شد و شرایط و زمان دقیق برگزاری آن به زودی از طریق همین وبسایت و حساب‌های PMBIM در شبکه‌های اجتماعی (اینستاگرام: @pmbim_sharif لینکدین: @pmbim-sharif) اطلاع‌رسانی خواهد شد.
در این میان، در کنار آماده‌سازی دوره آموزشی، تیم PMBIM اقدام به نگارش کتاب جامع مدلسازی اطلاعات ساخت نیز کرده است. فرآیند نگارش این کتاب نیز در یکسال اخیر و به موازات تهیه دوره و در نهایت دقت و وسواس مورد نیاز در جریان بوده است. سیر مطالب ارائه شده در این کتاب به گونه ای طرح‌ریزی شده است که علاقه‌مندان به یادگیری BIM به صورت مرحله به مرحله با ابعاد مختلف مدیریتی، فرآیندی و استاندارهای مورد استفاده در فرآیند پیاده‌سازی BIM آشنا شوند. خوشبختانه، نگارش این کتاب نیز در مراحل پایانی خود است و به زودی از طریق شرکت دکتر کلیم (DrClaim) منتشر خواهد شد. شرایط و زمان دقیق انتشار این کتاب نیز به زودی اطلاع‌رسانی خواهد شد.
